مدیران تولید، مسئول هماهنگی و اجرای فرایندهای تولید در یک سازمان هستند. به عبارت دیگر مدیریت تولید، شامل بکارگیری، برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل فرایندهای تولید می‌شود. در همین راستا، مدیر تولید نقش مهمی در مدیریت و کنترل منابع مورد استفاده برای تولید کالا یا خدمات ایفا می‌کند و به منظور دستیابی به تعادل میان کیفیت، کمیت، مدیریت زمان و هزینه‌ها ممکن است با چالش‌های متعددی مواجه شوند.

به منظور مدیریت چالش‌هایی که مدیران تولید با آن مواجهند، تیم مدیریت باید درک روشن و شفافی نسبت به صنعت و روندهای آن داشته باشند و بتواند با شناختِ کاملِ موانع و مشکلات احتمالی با سرعت و کارامدی بالا، آنها را شناسایی کند و در راستای حل آن‌ها اقدام نمایند تا از این طریق بتوانند تاخیرها و اختلالات تولید را به حداقل برساند.

تغییرات و مسائل مرتبط با بخش تولید بر تمام بخش‌های یک کسب‌و‌کار تاثیر می‌گذارد. بنابراین، مدیران تولید سازمان‌ها مسئولیت بسیار سنگینی بر عهده دارند و به منظور رویارویی با دنیای تولید که دائما در حال تغییر است و حل چالش‌های متداولی که با آنها مواجهند، بایستی با تغییرات، روندها و فناوری‌های جدید سازگار شوند. خوشبختانه غلبه بر این چالش‌ها غیر ممکن نیست و می‌توان با هوشمندی، آگاهی و آمادگی از پس تمامی آنها برآمد. در این مقاله، به برخی از رایج‌ترین چالش های مدیریت تولید در ایران اشاره خواهیم کرد. در ادامه با ما همراه باشید…

۴ دسته بندی کلی مشکلات مدیریت تولید

متداول‌ترین معضلات مدیریت تولید در چهار دسته طبقه‌بندی می‌شوند؛ که عبارتند از: مشکلات مرتبط با کیفیت، مشکلات خروجی، مشکلات مرتبط با هزینه‌ها و مشکلات کارکنان.

مشکلات مرتبط با کیفیت

این دسته از مشکلات به مواردی همچون نرخ بالای محصولات معیوب و خرابی‌ها، نرخ بالای بازگشت کالاها و کیفیت پایین محصولات اشاره دارد.

مشکلات مرتبط با خروجی

مشکلات خروجی به مسائلی از قبیل زمان تولید طولانی، برنامه تولید نامعقول، مقدار زیاد موجودی و ارتباطات نامناسب با زنجیره تامین اشاره دارد.

مشکلات مرتبط با هزینه ها

مشکلات هزینه شامل راندمان پایین، منابع انسانی بیکار، ماشین آلات و تجهیزات بدون استفاده است که در آن، مواد اولیه بیش از نیاز تولید می‌شود.

مشکلات مرتبط با کارکنان

مشکلات مرتبط با کارکنان به نرخ بالای خروج و نارضایتی کارکنان، شرایط نامناسب کاری و خطرات احتمالی ایمنی اشاره می‌کند.

رایج ترین چالش های مدیریت تولید در ایران کدامند؟

در ادامه با توجه به مشکلات ذکر شده در بالا، به بیان تفصیلی برخی از معضلات مدیریت تولید که در این دسته‌بندی‌ها جای می‌گیرند، خواهیم پرداخت.

• برنامه‌ریزی نامناسب:

بسیاری از مدیران تولید، اطلاعات کافی برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه تعداد محصول باید تولید کنند و میزان تقاضای بازار چه مقدار است، در دست ندارند. در نتیجه، عدم وجود اطلاعات کافی باعث ایجاد شکاف در برنامه‌ریزی تولید خواهد شد و معمولا کسب‌و‌کار را با کمبود یا مازاد موجودی مواجه می‌سازد و در پی آن منجر به تاخیر و خطا در فرایند تولید می‌شود. در نتیجه این امر، هزینه‌های بسیار سنگینی به سازمان تحمیل می‌شود و بهره وری به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

• منابع محدود:

یکی از وظایف مدیران تولید این است منابعی که در اختیار دارند را با دقت مورد بررسی قرار دهند و تعیین کنند که به منظور دستیابی به بهترین نتایج و حداکثر بهره‌وری، چگونه می‌توانند این منابع را تخصیص دهند. همین کار اگر به درستی صورت نگیرد؛ می‌تواند به یکی از چالش های مدیر تولید تبدیل شود. تخصیص بهینه منابع در راستای تحقق اهداف سازمان و صرفه جویی در هزینه‌ها، نقش پر رنگی دارد و چنانچه مدیران تولید در انجام این وظیفه به خوبی عمل نکنند، منجر به بروز مشکلاتی در زمان‌بندی تولید یا دستیابی به خروجی هدف می‌شود.

• ارتباطات ضعیف:

برقراری ارتباط موثر با کارکنان، مشتریان و سایر ذینفعان از دیگر وظایف مدیر تولید در سازمان است. چنانچه مدیران در برقراری ارتباط با هر یک از اعضای زنجیره تامین ضعیف عمل کنند، می‌تواند بر روی کیفیت محصولات یا خدمات و در نهایت رضایت مشتریان نهایی تاثیرگذار باشد. بنابراین، داشتن ابزاری مناسب برای برقراری ارتباط با عوامل زنجیره تامین یکی از ضروری‌ترین الزامات به منظور موفقیت در صنعت است. مدیران تولید همواره باید برای برقراری ارتباط موثر پیش قدم باشند تا از وقوع مشکلات مرتبط با زنجیره تامین پیش از آنکه دیر شود، جلوگیری کنند.

• مدیریت ضعیف کارکنان:

منظور از مدیریت کارکنان، استخدام نیروی کار جدید، آموزش کارکنان در مورد وظایف خاص، اهمیت دادن به توسعه مهارت‌های منابع انسانی و مدیریت مداوم عملکرد کاری آن‌هاست. این می‌تواند یکی از سخت‌ترین و چالش برانگیزترین وظایف مدیران تولید باشد؛ چرا که هر یک از اعضای تیم، نقاط قوت و نقاط ضعف منحصر به فردِ خود را دارند و چنانچه این ویژگی‌های منحصر به فرد در مسیر درست و به خوبی به کار گرفته نشود، می‌تواند آنها را با معضلات مختلفی روبرو سازد و عملکرد و فعالیت‌های کل تیم تولید را با مشکل مواجه کنند.

• پیشرفت روزافزون تکنولوژی:

یکی دیگر از مهم‌ترین معضلات مدیریت تولید در ایران این است که تکنولوژی به سرعت در حال تغییر است و برای مدیران تولید و به طور کلی سازمان‌ها همگام شدن با این تغییرات دشوار است. از سوی دیگر، اگر کسب‌و‌کارها نتوانند به سرعت خود را با تغییرات فناوری تطبیق دهند؛ از دنیای رقابت جا می‌مانند و سرعت، پیشرفت و دقت در توسعه محصولات تولیدی نسبت به رقبا کاهش خواهد یافت.

• فشارهای جهانی تولید:

یکی از شناخته شده‌ترین چالش های مدیر تولید، فشارهای اکوسیستم کسب وکار برای رقابت با صنایع بزرگ است. مدیران تولید باید از طریق برنامه‌ریزی مناسب با فشارهای تولید سازگار شوند و برای بقا در بازی رقابت، باید همواره اطلاعات خود از بازار را به‌روز نگه دارند و براساس آخرین تحولات در منطقه، و حتی در داخل و خارج از مرزهای کشور، اقدام نمایند و برتری کسب کنند.

• منابع انسانی ناکارآمد و کم تجربه:

حتی اگر شما بهترین محصول دنیا را تولید کنید، اما منابع انسانی مناسب و شایسته‌ای برای همکاری در تولید و فروش آن نداشته باشید، محکوم به شکست خواهید بود. در نتیجه، یکی از اصلی ترین معضلات مدیریت تولید، کمبود منابع انسانی مناسب و کارامد است. غفلت در مورد بکارگیری منابع انسانی کارامد و ماهر، باعث اتلاف وقت و تحمیل هزینه‌های بسیار زیادی به سازمان می‌شود. علاوه براین، حضور نیروی کار کم مهارت و کم تجربه در محیط کار باعث افزایش خطرات و مسائل مرتبط با ایمنی در محل کار خواهد شد. ایمنی کارکنان به ویژه در صنایع تولیدی از اصلی‌ترین چالش های مدیر تولید به شمار می‌آید.

به این دلیل که غرامت و جریمه‌های ناشی از آسیب به کارکنان، نه تنها برای شرکت هزینه دارد، بلکه اگر یکی از کارکنان کلیدی به دلیل نادیده گرفتن مسائل ایمنی در محل کار آسیب ببیند، می‌تواند کل فرآیند تولید را مختل و با مشکل مواجه کند. یکی از راهکارهایی که برای حل این مشکل می‌توانید به کار بگیرید این است که مقررات مرتبط با ایمنی در محل کار را همواره به روز نگه دارید و به کارکنان به طور مداوم آموزش‌های لازم را ارائه دهید و محل کار را بازرسی کنید تا از مسائل مرتبط با ایمنی مطمئن شوید.

• توسعه محصول:

مشتریان از شما انتظار دارند که هر از گاهی، محصولات جدید به بازار ارائه کرده یا در محصولات فعلی، کارکردهای جدید ایجاد کنید. اما توسعه یک محصول جدید به این راحتی‌ها نیست و با مجموعه‎ای از چالش‌ها همراه است. شناسایی نیاز مشتریان و اینکه بدانید دقیقا چه می‌خواهند یکی از این چالش‌هاست که نیازمند تخصیص زمان و هزینه‎ بسیاری است و اگر نیازهای مشتریان را به خوبی درک نکنید، هر محصول جدیدی با شکست مواجه خواهد شد. از سوی دیگر، ایجاد هماهنگی در فرایندهای سازمان و همراه کردن تیم تولید به منظور توسعه محصول، از دیگر چالش‌های مدیران تولید است.

• تغییر قوانین و مقررات:

تغییر قوانین و مقررات و تعرفه‎های مختلف دولتی، جز چالش‌های غیر قابل کنترل هستند و هرگز نمی‌توان آنها را به درستی پیش‎بینی کرد که چه سمت و سویی خواهند داشت. معمولا هر دولت جدیدی، مجموعه‎ای جدید از اولویت‎ها را با خود به همراه دارد که بر مقررات تعیین شده صنایع تولیدی تاثیر می‎گذارد.

بنابراین، مدیران تولید باید بر چگونگی کاهش ریسک‌ها و عدم اطمینان‌های این چنینی واقف باشند و همیشه دانش خود را نسبت به مقررات به روز نگه دارند، آمادگی لازم برای واکنش صحیح به این تغییرات را داشته باشند و به منظور کاهش ریسک ناشی از تغییر قوانین و مقررات، باید بر شایستگی‎های کلیدی و مزیت رقابتی خود تکیه کنند.

• نگهداری و تعمیرات و به روزرسانی ماشین آلات و تجهیزات:

تمامی جنبه‌های تولید، اهمیت ویژه‎ خود را دارند اما یکی از کلیدی‌ترین ارکان تولید که قادر است کل فرایند تولید را تحت تاثیر خود قرار دهد؛ ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز برای تولید هستند. یکی از مسئولیت‎ها و وظایف اصلی مدیران تولید، نگهداری و تعمیرات ماشین آلات و تجهیزات سازمان است که اگر کوتاهی در آن صورت گیرد، خسارت‌های جبران ناپذیری برای سازمان به همراه خواهد داشت.

همین امر باعث شده است تا یکی از چالش‌های مدیران تولید، نگهداری و به روز نگه داشتن ماشین آلات و تجهیزات تولیدی باشد. چرا که همین مورد به تنهایی بر روی ایمنی منابع انسانی، زمان تولید، انباشت موجودی، هزینه‎های سازمان، کیفیت محصولات، رضایت مشتریان و به طور کلی سطح بهره‎وری سازمان، تاثیر غیر قابل انکاری دارد و نمی‎توان از آن چشم پوشید.

تولید ناب؛ راهکاری برای تولید سریع و بدون اتلاف

پس از کسب شناخت کافی نسبت به چالش‌هایی که یک مدیر تولید با آنها روبرو است، این سوال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان با حداکثر کیفیت، کمترین اتلاف و هزینه، محصولاتی تولید کرد که بتوان، رضایت بالایی از مشتریان را در پی داشته باشد؟

پاسخ در سیستم تولید ناب یا Lean Production System است. تولید ناب یک سیستم مدیریتی است که بر بهبود فرآیند تولید کالاها و خدمات بر اساس حذف همه اتلاف‌ها در همه ابعاد یک سازمان تمرکز دارد.

تولید ناب می‌تواند از طریق حذف یا کاهش اتلاف‌ها، ارزش مورد نیاز و رضایت مشتری را به حداکثر برساند که در نهایت باعث کوتاه شدن زمان انتظار تولید (lead time) یک محصول یا خدمت می‌شود.